Osada Karczemna pod Świętą Lipką

Przeszukując ostatnio strony internetowe natrafiłem na zbiór map zgromadzonych w Archiwum Map Zachodniej Polski w Poznaniu, z których dwie dotyczyły okolic Świętej Lipki. Na mapach tych, w rozwidleniu drogi do Mrągowa i początkowego odcinka drogi leśnej wychodzącej niemal wprost na Sanktuarium maryjne w Świętej Lipce, zaznaczona jest, nieistniejąca obecnie, stosunkowo duża osada o nazwie Lindenthal. Z moich lat młodzieńczych, gdy pieszo z kolegami przemierzaliśmy drogę do Świętej Lipki, w omawianym miejscu, nie dostrzegałem żadnych zabudowań, ani też jakichkolwiek pozostałości po nich.

W tym miejscu rodzi się pytanie: Co to za osada, kiedy powstała i kiedy przestała istnieć?

Nazwa osady Lindenthal, w tłumaczeniu dosłownym jako Dolina Lipowa, pochodzi bezsprzecznie od miejsca w którym ją zlokalizowano, a jest to niewielkie zagłębienie terenowe z lipami. Z opracowania Pospiszylowej „Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe” wydanego w 1987 roku przez „Pojezierze” w Olsztynie wynika funkcja omawianej osady. Pisze ona, że dziś ta osada nosi (raczej nosiła - przypis autora) nazwę Karczmarka. Około 1790 roku, wg Pospiszylowej, pojawia się zwrot Lipowa Karczma (Lindscher Krug), a w 1881 roku przy nazwie osady Lindenthal w objaśnieniu - osada karczemna pod Reszlem. Na stronie internetowej „GOV :: Karczmarka, Lindentalkrug, Luindental" przy roku 1907 podana jest nazwa miejscowości Lindenthalkrug (Karczma doliny lipowej) z liczbą mieszkańców 38 i przynależnością administracyjną do 1928 roku do wsi Ramty (Dorf Ramten), a po tym roku do 1975 do wsi sołeckiej Robawy.

Na podstawie mapy wydanej przez Główny Urząd Pomiarów Kraju w Warszawie w 1947 roku, a sporządzonej na podstawie mapy niemieckiej z 1928 roku można wnosić, że owa osada istniała jeszcze w czasie II wojny światowej. Osada widniejąca na mapie z 1947 roku została najzwyczajniej przeniesiona z mapy wcześniejszej prawdopodobnie bez sprawdzenia czy po 1945 roku owa osada jeszcze istnieje. Z analizy podanych informacji można wnosić, że mogła być ona zniszczona pod koniec wojny przez przechodzące obok wojska radzieckie.

Z drugiej tzw. mapy agronomicznej, wydanej w 1897 roku na podstawie map z 1865 i 1888, wynika, że osada istniała już w pierwszej połowie XIX wieku. Można przypuszczać, że powstała stosunkowo wcześnie, co najmniej w XVI w., i ma, być może, związek z powstaniem Sanktuarium Matki Bożej w Świętej Lipce i związanymi z nim licznymi pielgrzymkami. Nie jest wykluczone, że osada powstała znacznie wcześniej, bowiem na Warmii, jak stwierdza Achremczyk, stosunkowo często budowano karczmy także poza miastami na rozwidleniu dróg. Karczmy takie oprócz funkcji restauracyjnej pełniły także funkcje hotelowe, i takie też funkcje z pewnością pełniła osada o nazwie Karczmarka.

Wykaz z 1715 roku, wg Achremczyka, wymieniał 175 karczem, w tym 159 prywatnych. Prawo do zakładania karczmy mógł otrzymać każdy: szlachcic, mieszczanin, chłop, a nawet duchowny. Karczmy zgodnie z obowiązującymi przepisami, jak pisze Achremczyk, zakładano przynajmniej milę (1 mila - ok. 7,5 km) od miasta. Karczmarz nierzadko zajmował się rolnictwem, mógł warzyć piwo, sprzedawać żywność, a także drobną konfekcję.

Trzeba dodać, że ok. 1800 roku w Świętej Lipce, wg opracowania Stachurskiego z tekstem Paszendy, stały tylko kościół, klasztor, karczma i dom rybaka. Jak wynika z powyższego zlokalizowanie osady Karczmarka (Lindenthal) w pobliżu sanktuarium maryjnego i na skrzyżowaniu dróg, często uczęszczanych przez podróżników i pątników, było mocno trafione, a świadczy o tym stosunkowo duża liczba dawnych jej mieszkańców.

Piśmiennictwo:

1. Achremczyk S., "Warmia", Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn, 2000.
2. Pospiszylowa A. „Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe”, „Wyd. Pojezierze”, Olsztyn, 1987
3. Stachurski A. z tekstem Paszendy J., "Święta Lipka", Agencja Fotograficzno-Wydawnicza „Mazury”, Olsztyn
4. Agronomische Bohrungen.Summe 1212 Bohrlocher zu Blatt Heilige Linde z roku 1897 w skali 1:25 000. Archiwum map zachodniej Polski Uniwersytetu Adama Mickiewicza W Poznaniu. mapa nr 1993; dostępne w Internecie 2013-05-21, http://mapy.amzp.pl/tk25_list.cgi
5. Święta Lipka – mapa wydana przez Główny Urząd Pomiarów Kraju w Warszawie w 1947 roku na podstawie mapy niemieckiej z 1928 roku. Archiwum map zachodniej Polski Uniwersytetu Adama Mickiewicza W Poznaniu. mapa nr 1993; dostępne w Internecie 2013-05-21, http://mapy.amzp.pl/tk25_list.cgi

REKLAMA

opublikowano: 2013-08-27, © Tadeusz Rawa,

485