Reszel - Informacje_i_wydarzenia

Plaga dezinformacji: Fałszywe wiadomości w natarciu

Internet jest wypełniony fałszywymi informacjami – mają one fatalne skutki. Dowiedz się, jak unikać pułapek czyhających na odbiorców treści online.

Informacje są na wyciągnięcie naszej ręki – wystarczy kilka kliknięć, aby uzyskać dostęp do wiadomości, analiz i komentarzy. Wszystko to, co jest łatwo dostępne, ma też swoją ciemniejszą stronę – może być wykorzystywane także w niecnych celach.

Dezinformacja to poważne wyzwanie naszych czasów. Fałszywe wiadomości, tzw. fake news, zalewają media społecznościowe, portale informacyjne, a nawet tradycyjne środki przekazu. Niestety, najczęściej sieją zamęt i podważają zaufanie do najbardziej rzetelnych źródeł informacji.

Warto zwrócić uwagę na ten problem i nie zapominać o nim podczas codziennego korzystania z dobrodziejstw Internetu. Dezinformacja ma fatalne konsekwencje długoterminowe i może wpływać na bezpieczeństwo i ład społeczny, a także na nasze wybory polityczne.

Skala problemu jest przerażająca – potwierdzają to badania

Dezinformacja to już zjawisko globalne. Może pojawić się niemal w każdym aspekcie życia publicznego. Potwierdzają to badania.

Już w marcu 2018 roku na zlecenie Komisji Europejskiej przeprowadzono analizę, która ukazała niepokojący obraz: 68% obywateli Unii Europejskiej przynajmniej raz w tygodniu ma do czynienia z fałszywymi wiadomościami, a w Polsce odsetek ten sięga aż 75%. Co więcej, 84% Polaków uważa, że dezinformacja jest poważnym problemem w naszym kraju, a 46% dostrzega w niej zagrożenie dla demokracji.

Mimo to, 71% respondentów deklaruje, że potrafi rozpoznać fałszywe informacje. Niestety, rzeczywistość często pokazuje, że to poczucie bywa mylne, a poziom zaawansowania twórców fake newsów jest na tyle wysoki, że potrafią oni zmylić najbardziej czujnych odbiorców informacji.

W 2021 roku raport Oxford Internet Institute wykazał, że ponad 70 krajów doświadczyło systematycznych kampanii dezinformacyjnych prowadzonych przez rządy lub inne organizacje. W Polsce przykłady dezinformacji pojawiały się m.in. w trakcie kampanii wyborczych czy w kontekście pandemii COVID-19, gdzie szerzono nieprawdziwe informacje dotyczące szczepionek.

Dlaczego jest aż tyle fake newsów?

Niestety, dezinformacja jest skuteczna i trudna do powstrzymania, a jej szerzeniu sprzyjają następujące okoliczności:

Chęć manipulacji – niektóre osoby lub organizacje celowo tworzą fałszywe wiadomości, aby wpływać na opinię publiczną, zdobywać polityczne wpływy lub osiągać korzyści finansowe. Przykład: kampanie dezinformacyjne prowadzone przez zagraniczne podmioty, które chcą zdestabilizować ład polityczny w danym kraju.
Anonimowość online – obecnie każdy może stworzyć konto w Internecie i publikować treści, nie ponosząc za nie odpowiedzialności. Powszechna anonimowość utrudnia identyfikację sprawców i powstrzymywanie dalszego rozprzestrzeniania się fałszywych informacji.
„Sensacyjne” nagłówki – fałszywe wiadomości często są bardziej sensacyjne i skuteczniej przyciągają wzrok niż te prawdziwe. Nagłówki w rodzaju „Odkryto lek na raka, ale koncerny farmaceutyczne go ukrywają” wzbudzają emocje i przyciągają uwagę. To z kolei sprawia, że udostępnia je spore grono kolejnych czytelników.
Brak edukacji medialnej – z Internetu korzysta mnóstwo osób, od najmłodszych do najstarszych. Wielu z nich nie ma wystarczającej wiedzy na temat funkcjonowania mediów i technologii informacyjnych. To utrudnia im rozróżnianie faktów od opinii czy manipulacji.

Niestety, analizy i badania wskazują, że fake newsy rozprzestrzeniają się znacznie szybciej niż prawdziwe treści.

Badania przeprowadzone przez Massachusetts Institute of Technology (MIT) w latach 2006-2017 wykazały, że fałszywe informacje na Twitterze docierają do odbiorców sześciokrotnie szybciej niż prawdziwe, a ich zasięg jest znacznie większy. Jest to spowodowane większą atrakcyjnością fałszywych treści, które często są nowe lub zaskakujące i szybko przyciągają uwagę czytelników.

Niebezpieczne skutki dezinformacji

Skutki dezinformacji najczęściej są negatywne i mają realny wpływ na społeczeństwo i naszą codzienność. Co więcej, podważają zaufanie do wszystkich źródeł informacji, w tym rzetelnych mediów – odbiorcy mogą czuć się zdezorientowani i nieufni także w stosunku do wiadomości zamieszczanych przez rzetelne media.

Dezinformacja może wpływać na preferencje wyborcze i zniekształcać procesy demokratyczne, wprowadzając wyborców w błąd. W efekcie wyniki wyborów mogą zostać zmanipulowane. Przykładem może być afera Cambridge Analytica, gdzie dane z Facebooka były wykorzystywane do precyzyjnego targetowania fałszywych treści w czasie wyborów prezydenckich w USA w 2016 roku.

Dodatkowo fałszywe informacje mogą prowadzić do pogłębienia podziałów w społeczeństwie, wzmacniając konflikty ideologiczne i polityczne. A to z kolei wpływać na niezrozumienie, nienawiść międzyludzką i szerzenie hejtu.

Nieprawdziwe informacje na temat zagrożeń, takich jak pandemie czy katastrofy naturalne, mogą wywoływać panikę i strach w społeczeństwie. Podczas pandemii COVID-19 rozprzestrzeniały się m.in. teorie spiskowe dotyczące pochodzenia wirusa i szczepionek.

Nie jesteśmy bezbronni – sposoby na to, jak unikać fałszywych informacji

Chociaż nie jest łatwo skutecznie i zawsze dobrze chronić się przed dezinformacją, warto mieć na uwadze kilka prostych zasad, które zredukują do minimum ryzyko zaufania nieuczciwym wydawcom i twórcom fake newsów.

Sprawdź źródła treści – zanim prześlesz artykuł dalej na swoim koncie na Facebooku lub kontaktom na WhatsApp, zweryfikuj wiarygodność artykułu. W tym celu skorzystaj ze stron takich jak Demagog.
Włącz wewnętrznego krytyka – z ostrożnością podchodź do analizy informacji, zadając pytania o ich logikę i potwierdzenie w innych źródłach.
Znajdź swoje wiarygodne źródła informacji – wybieraj sprawdzone i renomowane źródła informacji, takie jak agencje prasowe czy media o ugruntowanej pozycji.
Korzystaj z dodatkowych narzędzi – korzystaj z dodatkowych narzędzi ochrony, takich jak dbające o prywatność i bezpieczeństwo sieci VPN oraz dowiedz się, jak wyłączyć reklamy, aby unikać śledzenia lub przekierowywania do potencjalnie niezaufanych stron.

Trwa nierówna walka między twórcami siejącymi dezinformacje a organizacjami, niezależnymi portalami, mediami i rządami, które chcą pokazać odbiorcom, jak odpowiedzialnie podchodzić do rozpowszechniania treści i sprawdzać jej autentyczność.

Wnioski

Dezinformacja i szerzenie fake newsów to poważne zagrożenie dla całego społeczeństwa. W ostatnich latach wpływała na wybory, relacje między krajami oraz poczucie bezpieczeństwa obywateli.

Dziennikarze powinni dokładać wszelkich starań, aby weryfikować informacje przed ich publikacją, unikać sensacyjnych nagłówków bez pokrycia w treści oraz edukować społeczeństwo na temat rozpoznawania dezinformacji.

Spora odpowiedzialność spoczywa także na właścicielach platform technologicznych. Firmy takie jak Facebook, X czy Google inwestują w narzędzia do wykrywania i usuwania fałszywych treści, jednak ich działania często spotykają się z krytyką za brak skuteczności.

REKLAMA

116