Reszel - Inne zabytki Reszla

Zamek reszelski i jego historia

Zwiedzanie

Galeria sztuki współczesnej, dziedziniec oraz wieża zamkowa. Wejście na teren zamku za odpłatnością.
CENY BILETÓW
uczeń, student i grupy powyżej 20 osób - 8 zł
dorośli - 12 zł.
Przy zamku parking strzeżony płatny
Tel. (89) 755 01 09, (89) 755 07 59

Historia

"... Historia zamku reszelskiego sięga połowy XIII wieku i wiąże się z krzyżackim podbojem staropruskiej ziemi zwanej Bartą. W miejscu, gdzie stoi zamek, krzyżacy zbudowali grodek drewniano - ziemny, z którego dwukrotnie musieli uchodzić przed powstaniami podbitej ludności pruskiej.

Później Reszel przeszedł pod panowanie biskupów warmińskich (1281) łączących jednocześnie władzę duchowną i świecką nad Warmią. Około roku 1350 biskup Jan z Miśni rozpoczął budową obecnego zamku, który wykończono między 1371 a 1400 rokiem. Zamek pełnił funkcję fortecy nadgranicznej, zwróconej przeciwko Litwie; umacniał przy tym panowanie biskupie w tej części kraju oraz niezależność od władzy terytorialnej Zakonu.

Po przejściu w ręce polskie, w połowie XV wieku, budowla straciła znaczenie obronne i w drugiej połowie następnego stulecia została przekształcona przez kardynała Andrzeja Batorego w zameczek myśliwski. Na codzień mieściło się tu centrum administracyjne okręgu reszelskiego; mieszkał tu burgrabia biskupi oraz inni urzędnicy tak zwanej komory reszelskiej. Budowla podupadła w wieku XVIII i w takim stanie przejęli ją Prusacy po zaborze Warmii w roku 1772. Zorganizowali oni tutaj więzienie, w którym po trzecim rozbiorze Polski umieszczali osoby z tak zwanych Nowych Prus Wschodnich, to jest z terenu Mazowsza. W więzieniu panowała ogromna śmiertelność, a przyczyniały się do niej potworne warunki higieniczne i nieludzka praca więźniów. Liczba tych ostatnich wahała się od 200 do 300 osób, z czego czwartą część stanowili umysłowo chorzy. W roku 1807 więźniowie Polacy na wieść o zbliżaniu się wojsk napoleońskich w okolice Reszla podpalili zamek i przeszli do oddziałów Dąbrowskiego i Zajączka, rozlokowanych w pobliskich wsiach.

Odtąd zamek aż do lat dwudziestych XIX wieku stał w ruinie, po czym odbudowano go w obecnej postaci. Przed wojną mieścił kościół i parafię ewangelicką oraz małe muzeum regionalne.

Na dziedziniec zamkowy wchodzimy przez bramę wjazdową w skrzydle zachodnim. W skrzydle tym oraz w części północnej zamku zachowały się najlepiej pozostałości średniowiecznych obwarowań.

Po zewnętrznej stronie bramy przetrwały prowadnice do okutych bron, na które zamykano otwór wejściowy. W wyższych kondygnacjach istnieją do dziś machikuły, to jest otwory służące do rzucania kamieni oraz lania wrzątku i roztopionej smoły na oblegających. Jest to rzadkość w zachowanych do chwili obecnej budowlach obronnych.

W skrzydłach zachodnim i północnym znajdują się poza tym ganki obronne obiegające dawniej cały zamek. Dawny zamek otaczały mury obwodowe, zachowane doskonale w części północnej. Biegły one wzdłuż obecnej ulicy Podzamcze i były przebite w południowo-zachodnim narożniku bramą wjazdową wychodzącą na fosę. Z bramy przerzucano przez fosę most. Z baszt zewnętrznych zachowały się do dziś tylko dwie w części północnej: gdanisko z przewieszką do głównego korpusu budowli oraz narożna baszta Wincentego Pola, odnowiona w roku 1965. W. gdanisku znajdowało się miejsce ustępowe dla załogi zamkowej, co jest charakterystyczne dla zamków na Warmii i Mazurach.

Dziedziniec zamkowy obiegały pierwotnie krużganki, dołem murowane, na piętrze drewniane; służyły one do komunikacji między poszczególnymi skrzydłami zamku. Krużganki oraz pierwotną zabudowę dziedzińca zniszczyły na początku XIX wieku dwa pożary. 27 maja 1806 roku spłonęła wielka baszta narożna, -w której Prusacy urządzili wojskowy magazyn alkoholu; 21 czerwca 1807 roku ofiarą płomieni padł cały zamek, podpalony - jak wspomniano przez - więźniów.

Pierwotnie w miejscu obecnej kaplicy znajdowało się skrzydło reprezentacyjne, które było wyższe o kilka metrów. W przyziemiu mieściło ono kuchnię biskupa i burgrabiego, spiżarnię, piekarnię, browar i łaźnię. Komnaty na piętrze zajmował biskup w czasie wizyt w Reszlu. Bywali tu między innymi: wuj Kopernika - Łukasz Waczenrode, głośny historyk - Marcin Kromer, bratanek króla - kardynał Andrzej Batory, Szymon Rudnicki, Wacław Leszczyński, krewny Jana III Sobieskiego - Michał Radziejowski, Teodor Potocki i inni. W chwili zaboru pruskiego - w 1772 r. - nad bramą wjazdową wisiał herb Ignacego Krasickiego. Skrzydło wschodnie zajmował burgrabia zamkowy, zwykle szlachcic polski w służbie biskupa warmińskiego. Pozostałe służyły na mieszkania służby i urzędników oraz dla celów gospodarczych.

Nad zamkiem góruje potężna baszta usytuowana w północno-zachodnim narożniku murów. Pochodzi ona z XV wieku i spełniała rolę strażnicy górującej nad całą okolicą. W jej najniższej kondygnacji znajdowało się więzienie dla przestępców skazanych na karę wieży. Przed rokiem 1806 baszta posiadała kilka poziomów. W baszcie zbiegały się ganki obronne zamku; na najwyższej kondygnacji przebitej strzelnicami znajdował się ganek strażnicy, który dopiero w wieku XX przykryto dachem.

W swej długiej historii warownia reszelska przeszła kilka oblężeń nieprzyjacielskich. W roku 1462 podczas trzynastoletniej wojny z Polską atakowali ją bezskutecznie krzyżacy. W dziesięć lat później szlachcic warmiński w służbie polskiej. Paweł z Mgowa Legendorf, dał dzielny odpór zbuntowanemu przeciw Polsce biskupowi Warmii, Mikołajowi Tungenowi. Nie ugiął się nawet wówczas, gdy napastnicy porwali mu małego syna jako zakładnika i zagrozili śmiercią dziecka w przypadku dalszej obrony.

W latach 1520-1521, podczas wojny z wielkim mistrzem krzyżackim, Albrechtem Hohenzollernem, oddziały polskie pod wodzą wojewody sandomierskiego Mikołaja Firleja dokonywały z Reszla wypadów nękających na Prusy zakonne. Podczas wojen szwedzkich zamek wpadł dwukrotnie w ręce nieprzyjacielskie - w roku 1656 i 1704. ..."

na podstawie: "Zamek Reszelski", pod red. T. Ostojewskiego, Olsztyn 1966, Pojezierze

REKLAMA